· * نویسنده سید محمد جواد موسوی مدیر عامل شرکت عمران و مسکن شمال
نا
گفته ، همه می دانید که سابقه بلند مرتبه سازی در ایران نیز به اوایل دهه ی 40
میرسد. در سال 1339 سـاختمان 16 طبقـه ای بـه نـام « پلاسـکو» سـاخته شـد کـه مـی
تـوان آن را اولـین سـاختمان بلنـد مرتبـه در ایـران دانست. در دهه ی 50 ساخت
مجتمع های مسکونی در شـمال و شمال غرب تهران رونق یافت.با پیروزی انقلاب اسلامی، بلند مرتبه سازی برای سالها متوقف شد. موج جدید
بلند مرتبه سازی در سالهای پایانی دهه ی 60 در پی افزایش قیمت زمین و فروش تراکم
در تهران و سایر کلانشـهرهای کشـور آغـازشد اما این تمام ماجرا نیست.
بی
تردید پیشرفت تکنولوژی شرط لازم بلند مرتبه سازی در بسیاری از کشورهای توسعه یافته
دنیاست اما شرط کافی نیست! چرا که استفاده از تکنیک بیشتر بعنوان روش و
ابزار محسوب می شود تا آنچه در پس ذهن یک عامل انسانی و تصمیم گیرنده نهفته است.
در حقیقت ما در پدیده آسمانخراش ها با چیزی جز خودنمایی انسان مدرن مواجه نیستیم.
انسانی که در مواجهه با مشکلات دنیایش و فضای زندگی اش به مناسب سازی و بهینه سازی
سکونتگاه خود مبادرت می ورزد .
گاه
این انسان مدرن است که احساس نیازش را به منصه ظهور می رساند و خود را در این
راستا تجهیز می کند و شاید این همان موضوعی است که در ایران معاصر با آن روبرو
هستیم؛ انسان مدرنی که علاوه بر ابزارهای مالی، خود را به لحاظ علمی فربه نموده و
اینک باید با استفاده از آموخته ها و تجربیات مدرن، خود رامحک بزند!
مدرنیسم
برای اثبات ادعاهایش در دنیا باید پیشرفت می کرد و اینک ایران نیز نمی تواند از
ورود به قواعد این بازی سر باز زند. رشد شتابان جمعیت شهری و به تبع آن نیاز به
مسکن از یک سو و جلوگیری از گسـترش بـی رویـه شـهرها بـرای استفاده ی بهینه از
زمین شهری و رفع مشکلات، سیما، فضا، کاربری اراضی، مسائل زیست محیطـی، حمـل و نقـل
شهری ، یک راه حل در مقابل ذهن نخبگان شهرسازی قرار می دهد و آن هم «بلند
مرتبه سازی» و الگوی «شهر فشرده» را در راستای توسعه ی پایدار شهری است.
بسیاری
بر این باورند که در راستای حل مسائل امروزی و آینده ی آن، راهبرد شهر فشرده
و پروژه های بلندمرتبه سازی، می تواند محور توسعه ی آتی شهرهای ما قرار گیرد .
رابطه ی بلندمرتبه سازی و توسعه اقتصادی ، اشتغال ، تامین نیازهای ضروری اجتماعی و
فرهنگی شهرنشینان و گـذران اوقات فراغت انسان خسته شهری امروز بر کسی پوشیده نیست.
شاید امروزه اساس بسیاری از طرح های شهری در جهان معاصر این است که با افـزایش
تـراکم و احـداث سـاختمانهای بلند مرتبه و توجه به کاربری مختلط و ترکیبی ، تا
آنجا که ممکن است از سطح اشـغال سـاختمانها کاسته و با استفاده ی بهینه از زمین
شهری، بتوان رابطه ی مناسبی را بـین عملکردهـای انسانی و خصیصه های زیست محیطی
بوجود آورد تا شهر و کشور و دنیایمان محل بهتری برای فرزندانمان و آیندگان باقی
بماند.
بسیاری
از مکاتب فکری در دنیا در نحوه تجسمشان از
نیازهای زندگی امروز بشر ، دارای پیوند هایی با بلند مرتبه سازی و نظریه شهر عمودی
هستند. انسان در این مکاتب عنصری بیولوژیک است که دارای عملکردهای متفاوت سیاسی،
اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است و نمی توان بدون توجه به این نیازها بر طبل گسترش
زندگی شهری کوبید.
امروزه
اساس بلندمرتبه سازی و هماهنگی عملکردهای شهری با مفهوم شهر فشرده در هم پیچیـده
است تا کنـون اندیشـمندان مختلـف بـا بررسی و نقد وقایع برنامه ریزی شهری و
شهرسازی ، پیشـنهادهای مختلفـی را بـرای هدایت برنامه ریزی شهری، شهرسازی و طراحی
شهری ارائه داده اند که اسـاس همه ی آنها بر شـکل های جدید شهری متمرکزاست
.یعنی باید برای نیازهای در حال تحول اجتماعی شهروندان پاسخی وجود داشته باشد و
همانگونه که جامعه تغییر می کند، باید الگوهای جدید ساختمانی نیز ایجاد شوند.
بطور
کلی شهر فشرده با ساختمانهای بلند مرتبه و آسمانخراش ها دارای امتیازات زیست
محیطـی، انـرژی، منافع اجتماعی و فرهنگی عدیده ای است که نمی توان از آن چشم پوشید. بحران های آلودگی
هوا و بی آبی و تورم در این سالها دل همه ما را بسیار آزرده است. پس چرا در جهت
علمی کاهش این بحرانها گام بر نداریم؟ نتایجی که از ساخت ساختمانهای بلندمرتبه و
شهرهای فشرده عایدمان می شود کم نیست:
1ـ حذف محدودیت توسعه ی شهری، استفاده مجدد از زیرساختها
و اراضی توسـعه یافتـه قبلی و تجدید حیات مناطق موجود شهری .
2ـ حمل و نقل عمومی با صرفه که نیاز اکثریت جمعیت شهری را
بـرآورده سـاخته و در نتیجـه دسترسی و تحرک کلی افزایش پیدا خواهد کرد .
3ـ در نتیجه ی حمل و نقل عمومی حجم ترافیک موتوری، آلودگی
هوا، خطر مرگ و جراحت و غیره کاهش مییابد .
4ـ مطلوبیت کاربریهای مختلط به دلیل بالابودن تراکم کلی
جمعیت، کـاهش فواصـل سـفر بـه خاطر کاربریهای مختلط و بالا بودن تـراکم جمعیـت،
پیـاده روی و دوچرخـه سـواری بـه عنـوان کاراترین و مؤثرترین وسیله ی صرفه جویی در
انرژی جهت دسترسی به تسهیلات محلی، وابسـتگی کمتر به اتومبیل .
5ـ محیط زیست بهتر به خاطر کاهش کلی و آلاینده هـا و
گازهـای گلخانـه ای و مصـرف کمتـر سوختهای فسیلی و در نتیجه سلامتی بیشتر .
6ـ کاهش هزینه های گرمایش در نتیجه ی بافت شهری متراکمتر
و همراه با مصرف کمتر انرژی و آلودگی کمتر .
7ـ پتانسیل اختلاط اجتماعی در نتیجه ی تراکمهای زیاد
جمعیتی، و خصوصاً هنگامیکه با طیـف وسیعی از انواع گونه های مسکونی و ساکنین در
محلات همراه باشد .
8ـ تمرکز فعالیتهای محلی در محلات و در نتیجـه بـالارفتن
کیفیـت زنـدگی، امنیـت بیشـتر و محیطی فعالتر و همینطور حمایت از مشاغل و خدمات که
به مفهوم ایجـاد محیطـی اسـت بـرای رونق فعالیتهای تجاری و اقتصادی .
فراموش نکنیم که آسمانخراشها
نشانه هایی از هویت انسان مدرن هستند و هر جا پای انسان مدرن باز شود، جای خالی
آسمانخراش ها مشهود است و در دنیای معاصر علاوه بر نشانه های هویتی و سمبل های
شهری ، کارکردهای گردشگری و رفاهی و امنیتی فراوان می توان برای بلندمرتبه ها
متصور بود. حالا زمان آن فرا رسیده که تهران اولین آسمانخراشش را بسازد چرا که
ردپای انسان مدرن مدتهاست که در جامعه شهری ما بوجود آمده و در حال تکثیر است....
این یادداشت در روزنامه دنیای اقتصاد روز چهارشنبه 5 اسفند ماه 94 منتشر شده است