تسبیح زهرا(س) هدیه آسمانى

تسبیح زهرا(س) هدیه آسمانى

ستارگان درخشانتر از همیشه تاریخ در آسمان مدینه پرتو افشانى مى‏کردند. شمیم عطر محمدى(ص) در کوچه‏هاى مدینه پراکنده بود و یاس علوى، آنگاه که به معراج نماز مى‏رفت، نورش براى اهل آسمان مى‏درخشید و بر چهره اهل زمین نور مى‏پراکند.

در آن هنگام فاطمه(س) ار سختى کارهاى خانه در زحمت‏بود. ⁽¹⁾ امیر مؤمنان(ع) آنگاه که چنین دید به فاطمه توصیه کرد، نزد پدر برود و خدمتکارى درخواست کند تا در امور منزل یار و همکارش باشد. ⁽²⁾

وقتى پیامبر(ص) از خواسته آنان آگاهى یافت، فرمود: «اى فاطمه چیزى به تو عطا کنم که از خدمتکار و دنیا با آنچه در آن است، ارزشمندتر است; بعد از نماز سى و چهار مرتبه «الله اکبر» و سى و سه مرتبه «الحمدلله‏» و سى و سه مرتبه «سبحان الله‏» بگو و آن را با لا اله الا الله ختم کن. این کار برایت از چیزى که مى‏خواهى و از دنیا و آنچه در آن است، بهتر است‏». ⁽³⁾

در آن لحظه که این هدیه آسمانى به فاطمه(س) عطا شد، فرمود: «از خدا و رسول خدا راضى شدم.» ⁽⁴⁾

درک هدیه بزرگى که رسول اکرم(ص) به فاطمه(س) اعطاء کرد، بالاتر از طاقت غیر معصوم است، به گونه‏اى که انسان از وصف آن عاجز مى‏ماند و فقط از سرچشمه گفتار معصومین(ع) است که تا اندازه‏اى مى‏توان از برکاتش بهره‏مند شد.

امام باقر(ع) درباره تسبیح حضرت فاطمه(س) مى‏فرماید: «خداوند متعال با هیچ ستایشى، بالاتر از تسبیحات فاطمه زهرا(س) عبادت نشده است. و اگر چیزى افضل از آن وجود داشت، رسول خدا(ص) آن را به فاطمه(س) اعطاء مى‏کرد.» ⁽⁵⁾

تسبیح حضرت فاطمه(س) که به مناسبت مداومت آن حضرت در انجام آن به وى منسوب گردید، در واقع تسبیح حق تعالى است! حضرت امام خمینى در کتاب اربعین حدیث چنین مى‏نگارد: «...پر واضح است که تسبیح و تقدیس حق تعالى مستلزم علم و معرفت‏به مقام مقدس حق و صفات جلال و جمال اوست.» ⁽⁶⁾

تسبیح عبادتى برگزیده است که هر کس در سیر معنوى خویش به قدر طاقت و معرفتش از آن بهره مى‏گیرد و ائمه: قبل از خلقت عالم مادى، به تسبیح ذات اقدس حق مشغول بودند.

حضرت امام خمینى; در باب اشاره به مقامات ائمه در کتاب اربعین حدیث چنین مى‏نگارد: «براى اهل بیت عصمت و طهارت، علیهم الصلوة و السلام، مقامات شامخه روحانیه‏اى است در سیر معنوى الى الله، که ادراک آن علما نیز از اقت‏بشر خارج و فوق عقول ارباب عقول و شهود اصحاب عرفان است; چنانچه از احادیث‏شریفه ظاهر مى‏شود که در مقام روحانیت‏با رسول اکرم(ص) شرکت دارند و انوار مطهره آنها قبل از خلقت عوالم، مخلوق اشتغال به تسبیح و تحمید ذات مقدس داشتند.» ⁽⁷⁾

تسبیح از جهتى دیگر عبادتى عمومى بین تمام مخلوقات است، حضرت امام; در این باره مى‏فرماید: «آیه شریفه [و یسبح لله ما فى السموات و الارض] دلالت کند بر تسبیح جمیع موجودات حتى نباتات و جمادات و تخصیص آن به ذوى العقول از احتجاب عقول ارباب عقول است.» ⁽⁸⁾

و باز مى‏فرماید: «بالجمله، سریان حیات و تسبیح شعورى علمى اشیاء را باید از ضروریات فلسفه عالیه و مسلمات ارباب شرایع و عرفان محسوب داشت، ولى کیفیت تسبیح هر موجودى و اذکار خاصه‏اى که به هر یک اختصاص دارد، و اینکه صاحب ذکر جامع انسان است و سایر موجودات به مناسبت نشئه خود ذکرى دارند.» ⁽⁹⁾

الله اکبر، اولین ذکر تسبیحات حضرت زهرا(س):

در تسبیح فاطمى(س)، انسان با گفتن «الله اکبر» به نهایت عجز خود اعتراف مى‏کند و به ناتوانیش به درگاه الهى بارها اقرار مى‏کند.

جمیع بن عمیر گوید: در محضر امام صادق(ع) بودم، حضرت از من پرسید: جمله «الله اکبر» یعنى چه؟ گفتم: یعنى خدا از همه چیز بزرگتر است، حضرت فرمود: مطابق این معنى، خدا را چیزى تصور کرده و سپس مقایسه با سایر اشیاء کرده‏اى و او را بزرگتر از آن چیزها تصور نموده‏اى.

عرض کردم: پس معنى الله اکبر چیست؟ حضرت پاسخ داد: معنایش این است که; «الله اکبر من ان یوصف; خداوند بزرگتر از آن است که توصیف گردد.» ⁽¹⁰⁾

الحمدلله، دومین ذکر تسبیحات حضرت زهرا(س):

پس از آن که انسان به عجز و ناتوانى خویش در شناخت‏خالق اعتراف کرد، با گفتن الحمدلله که از افضل اذکار تسبیح است، وارد مرحله بعدى مى‏شود.

حضرت امام خمینى; در باب حمد مى‏فرماید: «حمد خدا مساوق شکر است; چنانچه در روایات کثیره وارد است که، کسى که بگوید: الحمدلله، شکر خدا را ادا کرده; چنانچه [امام صادق(ع)] فرمود: شکر هر نعمتى، واگر چه بزرگ باشد این است که حمد خداى عز و جل کنى.»

و ... [امام صادق(ع)] فرمود: ... کمال شکر گفتن مرد است، الحمدلله رب العالمین. ... و در حدیثى حماد بن عثمان گفت: بیرون آمد حضرت صادق(ع)، از مسجد و حال آنکه گم شده بود مرکوب آن حضرت. فرمود: «اگر خداوند رد کند آن را به من، هر آینه شکر مى‏کنم او را حق شکر او». گفت درنگى نکرد تا آنکه آن مرکوب آورده شد. پس فرمود: «الحمدلله‏». قائلى عرض کرد: «فدایت‏شوم، آیا شما نگفتید که شکر خدا مى‏کنم حق شکر او را»؟

فرمود: «آیا نشنیدى که من گفتم: الحمدلله.»

از این روایت معلوم مى‏شود که حمد خداوند افضل افراد شکر لسانى است. ⁽¹¹⁾

«سبحان الله‏»; سومین ذکر تسبیحات حضرت زهراء(س)

شخصى از حضرت على(ع) پرسید: معنى سبحان الله چیست؟ جضرت فرمود: «سبحان الله‏» تعظیم مقام بلند و با عظمت‏خدا و منزه دانستن او از آنچه که مشرکان مى‏پندارند، است و زمانى که بنده این کلمه را مى‏گوید، همه فرشتگان بر او درود مى‏فرستند.» ⁽¹²⁾

بعد از آنکه رسول اکرم(ص) تسبیحات را به کوثرش عطا کرد، حضرت فاطمه(س) ابتدا رشته‏اى از پشم تابیده و با آن به تسبیح پرداخت. تا این که حضرت حمزه بن عبدالمطلب شهید شد، پس حضرت فاطمه از تربت قبر آن بزرگوار خاک برداشت و تسبیح ساخت و با آن تسبیح مى‏کرد و مردم نیز چنان کردند و چون سیدالشهدا حسین بن على(ع) شهید شد، سنت‏شد که از تربت آن امام مظلوم تسبیح سازند و با آن ذکر گویند.

درباره ثواب تسبیح حضرت زهرا(س) با تربت امام حسین(ع) از حضرت صاحب الامر(عج) روایت‏شده است که: هر که تسبیح تربت امام حسین(ع) را در دست داشته باشد و ذکر را فراموش کند، ثواب ذکر براى او نوشته مى‏شود.

از حضرت صادق(ع) نقل شده است که تسبیح تربت آن حضرت، ذکر مى‏گوید، بى‏آنکه آدمى ذکر گوید و فرمود که یک ذکر یا استغفار که با تربت‏حضرت اباعبدالله(ع) گفته مى‏شود برابر با هفتاد ذکر که با چیز دیگر گفته شود است. و اگر بى ذکر تسبیح را بگرداند به عدد هر دانه، هفت تسبیح براى او نوشته مى‏شود.

به روایت دیگر، اگر با ذکر تسبیح را بگرداند، به هر دانه چهل حسنه براى او نوشته مى‏شود.

مروى است که حوریان بهشت وقتى فرشته‏اى را مى‏بینند که به زمین مى‏آید از او درخواست مى‏کنند تا تسبیح و ربت‏حضرت حسین(ع) را برایشان بیاورد.

از حضرت موسى(ع) نقل شده است: پنج چیز همیشه همراه انسان پرهیزکار است; مسواک، شانه، سجاده نماز، تسبیح که سى و چهار دانه داشته باشد و انگشتر عقیق. ⁽¹³⁾

روایات زیادى در این باب در کتب معتبر وجود دارد و گستردگى روایات و عنایت اکثر ائمه به ذکر سخنى درباره تسبیح از عظمت آن پرده بر مى‏دارد.

حضرت مهدى -عجل الله تعالى فرجه الشریف)، درباره تسبیح فرمود: «ان فضل الدعاء و التسبیح بعد الفرائض على الدعاء بعقب النوافل، کفضل الفرائض على النوافل. فضیلت دعا و تسبیح بعد از نمازهاى واجب در مقایسه با دعا و تسبیح پس از نمازهاى مستحبى، مانند فضیلت واجبات بر مستحبات است.» ⁽¹⁴⁾

امام صادق(ع) نیز به فضیلت تسبیح بعد از نمازهاى واجب چنین اشاره کرد: «من سبح تسبیح فاطمه الزهراء(س) قبل ان یثنى رجلیه من صلاة الفریضه، غفر الله له. هر کس بعد از نماز واجب تسبیح فاطمه زهرا(س) را به جا آورد، قبل از اینکه پاى راست را از بالاى پاى چپ بردارد، جمیع گناهانش آمرزیده مى‏شود.» ⁽¹⁵⁾

و در حدیثى دیگر فرمود: «من سبح تسبیح فاطمة(س)، فقد ذکر الله الذکر الکثیر. کسى که تسبیح فاطمه زهرا(س) را بگوید، خدا را به ذکر کثیر یاد کرده است.» ⁽¹⁶⁾

روزى امام صادق(ع) ابوهارون را مخاطب ساخت و از تعلیم تسبیح حضرت فاطمه به کودکان سخن گفت: «یا ابا هارون، انا نامر صبیاننا بتسبیح فاطمة(س) کما نامرهم بالصلاة، فالزمه، فانه لم یلزمه عبد فشقى. اى ابوهارون، ما تسبیح فاطمه(س) را به فرزندان خود سفارش مى‏کنیم همچنانکه آنها را به نماز توصیه مى‏کنیم. تو نیز بر آن مداومت کن.

زیرا هر بنده‏اى که بر آن مواظبت و مداومت کند، سرانجام نیکو خواهد داشت.» ⁽¹⁷⁾

در جاى دیگر حضرت از عظمت تسبیحات حضرت زهرا(س) در مقابل نمازهاى مستحبى چنین یاد کرد: «تسبیح فاطمة(س) فى کل یوم فى دبر کل صلاة احب الى من صلاة الف رکعة فى کل یوم. تسبیح حضرت فاطمه(س) در هر روز، به دنبال هر نماز، نزد من از هزار رکعت نماز (مستحبى) در هر روز، محبوبتر است.» ⁽¹⁸⁾

امام هادى(ع) فرمود: «لنا اهل البیت عند نومنا عشر خصال: الطهارة، ... و تسبیح الله ثلاثا و ثلاثین و تحمیده ثلاثا و ثلاثین، و تکبیره اربعا و ثلاثین... ما اهل بیت‏به هنگام خواب ده کار را انجام مى‏دهیم: وضو گرفتن، ... و سى و سه مرتبه «سبحان الله‏» گفتن، و سى و سه مرتبه «الحمدلله‏» گفتن، و سى و چهار مرتبه «الله اکبر» گفتن و ...» ⁽¹⁹⁾

خواص و آثار فراوان دیگرى براى گوینده تسبیحات آن حضرت ذکر شده که برخى از آنها بدین قرار است:

ناکام و ناامید نشدن، ⁽²⁰⁾ دور کردن شیطان ⁽²¹⁾ ، برطرف نمودن سنگینى گوش ⁽²²⁾ ، نجات یافتن از شقاوت و بدبختى ⁽²³ ، باعث‏سنگینى اعمال، خوشنودى خداوند و رفتن به بهشت مى‏شود. ⁽²⁴⁾

از اوقات مختلف و مکانهاى زیادى براى تسبیح حضرت یادشده که برخى عبارتند از: بعد از نمازهاى واجب و مستحبى، به هنگام خواب، پس از نمازهاى استغاثه به حضرت فاطمه(س) و نماز زیارت حضرت رسول(ص) و نماز زیارت حضرت امیرالمؤمنین و نماز حضرت ولیعصر(عج) در مسجد صاحب الزمان جمکران و قبل از زیارت حضرت معصومه(س) در قم به گونه‏اى که سبحان‏الله قبل از الحمدلله گفته مى‏شود.

پى‏نوشتها:

1- ر ک: اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا، علیرضا رجالى تهرانى، ص‏9. (حدیث امام صادق(ع)) 
2- ر ک: همان ص‏18. 
3- ر ک: تسبیحات حضرت زهرا(س)، عدنان زعفرانى، ص‏9. 
4- همان، ص‏21. 
5- تسبیحات حضرت زهراء، ص‏10، به نقل از علل الشرایع/366. 
6- همان، ص‏14. «ما عبدالله بشى‏ء من التحمید افضل من تسبیح فاطمة(س). ولو کان شى‏ء افضل منه لنحله رسول الله(ص) فاطمة(س).» 
7- شرح چهل حدیث (اربعین حدیث) امام خمینى;، ص‏417. 
8- همان، ص‏551. 
9- همان، ص‏654. 
10- همان، ص‏656. 
11- اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا(س)، ص‏48 به نقل از معانى الاخبار. 
12- شرح چهل حدیث، امام خمینى، ص‏349. 
13- اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا(س)، ص‏52 به نقل از معانى الاخبار. 
14- کلیات مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمى، کتاب باقیات صالحات. 
15- از هر معصوم چهل حدیث، محمد على کوشا، ص‏364. 
16- اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا(س) ص‏12 به نقل از تهذیب ج‏2، ص‏105. 
17- تسبیحات حضرت زهرا(س)، ص‏11. 
18- همان، ص‏15. 
19و20 - همان، ص‏16. 
21- همان، ص‏20. 
22- همان، ص‏23. 
23- همان، ص‏28. 
24- اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا(س)، ص‏39. 
25- همان، ص‏14.