** مروری بر
مسیرپیشرفت و توسعه کشورهای موفق نشان می دهد که هیچ کشور و هیچ منطقه ای محروم
یک شبه و ناگهانی به توسعه و پیشرفت نرسیده بلکه مردم آن منطقه با ورود به حوزه
اقتصاد و تحمل سختی ها و تلاش بیشتر منطقه خود را از عقب ماندگی و توسعه نیافتگی
به پیشرفت و رفاه بیشتر رسانده اند .
قلعه گنج
اکنون می تواند به عنوان پروژه ای ملی و الگو
در مردمی کردن اقتصاد و محرومیت زدایی مناطق با تکیه بر مزیت های نسبی در
دستور کار برنامه ریزان قرار گیرد . پروژه ای که با همت بنیاد مستضعفان و با
پشتوانه علمی – دانشگاهی کلید خورد.
به گزارش
جوان برخی در کشور بر این باورند که اگر کشور نتوانسته به اهداف چشم انداز 20 ساله
برسد دو دسته از عوامل داخلی و خارجی در آن دخیل است. یکی فشارهای
خارجی و دیگری عادت های غلط ایرانی ها و دهان بازی که منتظر درامدهای نفتی
است و انها را تنبل کرده است . اما به راستی ایا چنین است ؟
مروری بر
مسیرپیشرفت و توسعه کشورهای موفق نشان می دهد که هیچ کشور و هیچ منطقه ای محروم
یک شبه وبه ناگهان توسعه و پیشرفته نشده ،
بلکه مردم آن منطقه با ورود به حوزه اقتصاد و تحمل سختی ها و تلاش بیشتر، منطقه
خود را از عقب ماندگی و توسعه نیافتگی به پیشرفت و رفاه سوق داده اند
از این رو
سیاستگذاران اگر به فکر توسعه و پیشرفت و ابادانی مناطق محروم هستند و قرار است مانع مهاجرت به شهرهای بزرگ
بشوند ، بایدبراین اساس استراتژی خودرابناکنند.
خوشبختانه!
این نوع نگاه درقلعه گنج که یکی از محروم
ترین نقاط کشور به شمار می رفت توسط یکی
از نهادها ی عمومی به شکل نمونه اجرا شده
و تغییرات محسوس در توسعه منطقه قابل رویت است ومی تواند الگویی مناسب برای
توسعه بر اساس مزیت های منطقه ای به شمار رود.
این اقدام
با توصیه و ماموریت محوله مقام معظم رهبری به بنیاد مستضعفان به ثمر نشسته و
کارنامه ای شایسته وقابل ارایه را به ثبت رسانده است .مقام معظم
رهبری دراین باره گفته بودند: «یک منطقه را در نظر بگیرید. آنگاه بپردازید به رفع
محرومیت از آن منطقه، به ایجاد اشتغال، ایجاد رونق و هر کاری که لازم دارد یک
منطقه را از آب و گِل بیرون بیاورد».
در ادامه
به برخی از سیاست ها و دستاوردهای این منطقه که با حمایت بنیاد مستضعفان و همراهی
دیگر دستگاه ها به سرانجام رسیده و در ان
نقش مردم بر اقتصاد با اندک حمایت ها پر رنگ تر شده و اقتصاد به دست مردم رونق
گرفته می پردازیم .
پروژه توان افزایی
آدام اسمیت
در کتاب ثروت ملل می نویسد «میل به بهترکردن شرایط... از رحم مادر با ماست و هرگز
تا لحظه مرگ رهایمان نخواهد کرد». اگر چنین باشد پس چرا برخی کشورها سرعت رشد و
پیشرفت انها کم وبرخی بیشتر است ، چرا برخی مناطق محروم تر ند وو برخی مناطق
برخوردار تر ؟
اگر چه در
پاسخ به این سوال باید قدری با احتیاط سخن گفت و نقش شرایط عوامل متعددی همچون
شرایط جغرافیایی را مدنظر قرار داد اما می توان ادعا کرد که سخن ادام اسمیت ناظر
به انگیزه افراد است و معمولا انگیزه فردی
الزاما به هم افزایی در یک منطقه
نمی شود. لذا به درستی در کتاب «پیش رفتن با جمع» نوشته آلبرت هیرشمن دربررسی الگوهای موفق منطقه ای توسعه محلی به
کنش و تلاش های جمعی تاکید دارد والگوهای تعاونی و کارهای گروهی را رمز تغییر
منطقه ای می داند.
به نظر می
رسد بنیاد علوی از زیر مجموعه های بنیاد مستضعفان
بر اساس این اصل مهم و با پشتوانه طرحی عملی و علمی برخاسته از تحقیقات دانشگاه های کشور در بومی
سازی توسعه منطقه ای گام قابل توصیفی را
برداشته است .
روند کار چگونه آغاز شد ؟
در نخستین گام بنیاد علوی قراردادی با
دانشگاه تهران و با هدف جلب مشارکت توانمندسازی و بسیج جوامع محلی، بهبود وضعیت
اقتصادی- اجتماعی در جامعه محلی، جلوگیـری از مهاجرت روستاییان به شهرها، تشکیل و
تقویت صندوق‌های خُرد اعتباری و تعاونی‌های محلی در جهت حمایت از توسعه مشاغل
محلی، احیاء مشارکتی منابع طبیعی و حمایت از بازاریابی محصولات روستایی با ارتقاء
کمّی و کیفی محصولات تولیدی، در سطح شهرستان منعقد کرد .
در این طرح
ارائه خدمات تسهیل گری در ارتباط با برنامه های اولویت دار و ایجاد صندوق خرد
توسعه روستایی با هدف نهایی توسعه اقتصاد درونزای محلی (توسعه گری) تعریف شد والگوی
توان افزایی جوامع محلی قلعه گنج مبتنی بر
فرهنگ سنتی یاریگری در ایران در دستور کار قرار گرفت. فرهنگ یاریگری ریشه در سنت
کهن ایران دارد که شامل یاریگری ها و تعاونی های سنتی همچون بنه ها (برای مدیریت
منابع کشاورزی) و یاریگری های زنانه همچون واره ها (در بین بهره برداران مرتع) است
که کارکردهای فرهنگی و اجتماعی هم داشته اند.
همچنین در
پروژه توان افزایی جوامع محلی محوریت تولید، اشتغال، ارتقا کرامت و عزت انسانی
بوده که البته تقویت فرهنگ محیط زیست و منابع طبیعی را نیز در دستور کار خود قرار
داده (اجرای طرح هر گروه یک نهال) است. وام هایی که در صندوق های خرد اعتباری،
برای ایجاد اشتغال پایدار زنان؛ به خصوص زنان سرپرست خانوار، ارائه می گردد؛ اکثرا
مربوط به همین نوع فعالیت ها است. صنایع دستی و پوشاک محلی که زمانی فاقد ارزش
افزوده برای خانوار روستایی بودند یا ارزش افزوده اندکی ایجاد می کردند، و همچنین
در معرض فراموشی و نابودی قرار داشتند، می توانند با استفاده از منابع صندوق ها در
قالب یک فعالیت اقتصادی شکل گرفته و احیا شوند و زمینه را برای اشتغال زنان، البته
نه از نوع اشتغال در خارج از منزل، بلکه اشتغال خانگی فراهم آورند.
افزایش سرمایه های اجتماعی با گروه های روستایی
شکل گیری و
توانمندسازی تعاونی ها بر اساس اصل سهم بری همان مبحث کشاورزی قراردادی است و مبنای
آن بر اساس توسعه سرمایه اجتماعی با شکل گیری گروه های روستاییان در قالب تعاونی
ها و یا سازمان های مبتنی بر محصولی خاص می باشد که طرح توان افزایی نیز در این مسیر
حرکت می کند و در حال حاضر توسعه منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در شهرستان شکل
گرفته است.
تشکیل صندوق‌های خُرد اعتباری
لازم به
ذکراست که توانمندسازی جوامع محلی از طریق ایجاد بستری مناسب برای مشارکت جمعی در
قالب گروه‌های اعتبار پس‌انداز، افزایش دسترسی روستاییان کم‌درآمد به تسهیلات
اعتباری، ارتقاء مهارت‌های فردی و اجتماعی روستاییان از طریق هدایت پس‌اندازهای غیرمولد
خانوارهای روستایی به سرمایه‌های مولد کارآمد، افزایش درآمد خانوارهای کم‌درآمد از
طریق پرداخت وام‌های کوچک برای فعالیت‌های درآمدزا، برنامه‌ریزی جهت اجرای پروژه‌هایی
که مبتنی بر ظرفیت، امکانات و شرایط منطقه باشد و همچنین توسعه اشتغال و تثبیت
مشاغل دارای بحران مالی انجام شده و می شود و این همان نقش دهی واقعی به مردم در
حوزه اقتصاد است. موضوعی که شاه کلید توسعه و پیشرفت در هر منطقه و حتی کشوری به
شمار می رود .
در این نوع طرحهاکه
موسوم به صندوق های خرد اعتباری هستند ،
مبلغی به‌عنوان پس‌انداز توسط مردم و پس از سه ماه، به میزان همان مبلغ توسط
بنیاد مستضعفان در صندوق ذخیره و صرف پرداخت تسهیلات می‌شود. این اقدام در20 روستای
شهرستان قلعه گنج آغاز و به 100روستا گسترش و تا 144 روستا ادامه خواهد داشت (
تاکنون در 100 روستا این فعالیت انجام‌شده است و 44 روستا نیز در حال انجام است).
تشکیل تعاونی توسعه فراگیر در روستاهای شهرستان قلعه گنج
بدیهی است
تعاونی ها در مناطق محروم وبا وجود نبود سرمایه های زیاد در دست اشخاص محلی یکی از راه های جذب سرمایه در این نوع سرزمین ها ، تجمیع سرمایه برای راه
اندازی فعالیت های اقتصادی بزرگتر است .از
این رو به‌منظور دست یابی به اهداف توانمندسازی و معیشت پایدار در شهرستان
قلعه گنج در هر دهستان یک شرکت تعاونی فراگیر ملی تشکیل شده است که در مجموع امکان
فعالیت 5 تعاونی در 5 دهستان شهرستان قلعه
گنج با تعداد اعضای 3559 نفر وبا مشخصات جدول شماره 2 را فراهم کرده است .
نتیجه این اقدامات و برنامه ریزها
درمنطقه قلعه گنج ایجاد زیر بنا ها ی لازم برای توسعه بنگاه های اقتصادی مردم محور
در منطقه شده است که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• ایجاد واحد پرورش
بز شیری مورسیا
احداث
مجتمع بز شیری در شهرستان قلعه گنج یکی از طرح های موفق دامپروری در کشور بعد از
انقلاب و در جهت حفظ محیط زیست و ایجاد تعادل دام و مرتع وتغییر الگوی بهره برداری
از دامداری به دامپروری شهرستان بود.
ارتقاء توان ژنتیکی نژاد بزهای بومی موجود در منطقه قلعه گنج و ترویج پرورش
اصولی بز شیری در فضای بسته، شرکت کشاورزی و دامپروری فردوس پارس، نسبت به احداث
مجتمع دامداری با ظرفیت سه هزار رأس دام، اقدام و سپس با بررسی نژادهای برتر
دنیا، نسبت به انتخاب نژاد بُز مورسیا از اسپانیا که هم قابلیت شیردهی بالا و هم
مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی منطقه را داشته باشد، اقدام نمود. بر اساس این
طرح وطبق برنامه های پیشنهادی در طول 5 سال حدود 25 هزار راس بز مورسیا با در نظر
گرفتن متوسط 25 راس به ازای هر خانوار در مراکز روستایی واجد شرایط در جهت ایجاد
اشتغالزایی و معیشت پایدار توزیع می گردد که بر اساس برنامه مذکور و سطح درآمدی،
اشتغال مستقیم و غیرمستقیم این حرفه می توان به ازای هر بز مورسیا، 3 راس بز محلی
را از چرخه دامی شهرستان حذف و درمجموع تعداد 75 هزار راس دام وابسته به سطح مراتع
شهرستان را کاهش داد.
این طرح،
تاکنون برای 44 نفر اشتغالزایی داشته است.
• احداث هتل کپری
قلعه‌گنج
از دیگر
اقدامات انجام شده به منظور جذب گردشگر و فراهم ساختن زیرساخت‌های توسعه
شهرستان تفاهم‌نامه‌ای با شرکت مادر تخصصی
سیاحتی و حمل و نقل پارسیان( از زیر مجموعه های بنیاد مستضعفان ) منعقد و بر اساس
آن، ساخت و تجهیز واحدها توسط آن شرکت صورت پذیرفت. این هتل در مساحت یک هکتار و
دارای 30 واحد اقامتی، یک لابی، رستوران روباز، رستوران سربسته، واحدهای اداری،
قسمت پذیرش و محل فروش صنایع دستی محلی می‌باشد، با معماری سازگار با محیط و الهام‌گرفته
از ساخت و سازهای بومی احداث و به بهره‌برداری رسیده که مورد استقبال گردشگران
خارجی و داخلی قرار گرفته است. این هتل سه ستاره می باشد ودر سال 95 میزبان 213 میهمان
خارجی و 6598 نفر میهمان داخلی بوده که سودی در حدود 200 میلیون تومان را تضمین
کرده است.
پایان بخش
اول
نویسنده
گزارش : مهران ابراهیمیان